Τηλεσκόπιο

telescope

Είναι οπτικό όργανο που χρησιμεύει για να παρατηρούμε τα μακρινά αντικείμενα κι ιδιαίτερα τα Ουράνια Σώματα.

Απλό Τηλεσκόπιο

Ορισμός

Το Τηλεσκόπιο (τηλέ-σκοπώ : παρατηρώ μακριά) είναι μία οπτική ή άλλη διάταξη που συλλέγει και εστιάζει ορατό φως ή άλλες ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες, όπως ραδιοκύματα, υπέρυθρο, υπεριώδες, ακτίνες γ, Aκτίνες Χ κ.λ.π.

Περιγραφή

Τα τηλεσκόπια αποτελούνται από ένα φακό (ή κοίλο κάτοπτρο) που λέγεται αντικειμενικός κι από ένα άλλο φακό, τον προσοφθάλμιο. Ο αντικειμενικός φακός κάμπτει τις ακτίνες που πέφτουν πάνω του από το αντικείμενο και σχηματίζει το είδωλό του στην εστία. Το είδωλο του αντικειμένου μεγαλώνει χάρη στον προσοφθάλμιο φακό και παρατηρείται από αυτόν που χειρίζεται το τηλεσκόπιο.

Το είδωλο είτε παρατηρείται με την χρήση ειδικών φακών προσαρμογής (προσοφθάλμιοι φακοί) είτε αποτυπώνεται με τη χρήση φωτογραφικών αισθητήρων, προκειμένου να γίνουν παρατηρήσεις, μετρήσεις (φωτομετρία, φασματοσκοπία) κλπ.

Συνήθως η φωτοσυλλεκτική ικανότητα ενός τηλεσκοπίου εξαρτάται από τη διάμετρό του (aperture). Όσο μεγαλύτερη είναι η φωτοσυλλεκτική επιφάνεια ενός τηλεσκοπίου, τόσο αμυδρότερα αντικείμενα είναι ικανό να ανιχνεύσει.

Μεγένθυση

Μεγέθυνση είναι το πηλίκο της εστιακής απόστασης του αντικειμενικού φακού δια της εστιακής απόστασης του προσοφθάλμιου. Με το μάτι η ευκρινής όραση αντιστοιχεί στα 30 εκατοστά περίπου. Αν όμως με το φακό δούμε σε απόσταση 1 εκατοστού, τότε η μεγέθυνση είναι 30 : 1 = 30.

Ιστορική Αναδρομή

Ανακαλύφθηκε από τον Ολλανδό οπτικό Λίππερσεϊ το 1608.

Η φήμη του οργάνου που "έβλεπε μακριά" έφτασε μέχρι το Γαλιλαίο. Αυτός τότε κατασκεύασε ένα τηλεσκόπιο και το έστρεψε για πρώτη φορά προς τον ουρανό.

Με το τηλεσκόπιο ο Γαλιλαίος είδε:

όρη στη Σελήνη,
φάσεις στην Αφροδίτη,
κηλίδες στον Ήλιο και
αστέρες στο Γαλαξία.

Το τρίτο τηλεσκόπιο του (με μεγένθυση 30) ο Γαλιλαίος το δώρισε στο δόγη της Βενετίας.

Κατηγορίες Τηλεσκοπίων

Διακρίνουμε δύο μεγάλες κατηγορίες τηλεσκοπίων:

Τα οπτικά τηλεσκόπια
Τα ραδιοτηλεσκόπια

Οπτικά Τηλεσκόπια

Υπάρχουν αρκετοί τύποι οπτικών τηλεσκοπίων, ανάλογα με τους τρόπους σχεδίασης των οπτικών τους, δηλαδή ουσιαστικά τον τρόπο που διαχειρίζονται την οπτική δέσμη.

Δείτε αναλυτικότερα (με σχεδιαγράμματα) τους τύπους σχεδίασης οπτικών τηλεσκοπίων.

Διακρίνουμε διάφορα είδη Οπτικών τηλεσκοπίων. Ακολουθούν τα σημαντικότερα.

Διοπτρικό (Refractor)

Διοπτρικά ή διαθλαστικά τηλεσκόπια (refractors) λέγονται τα τηλεσκόπια που συλλέγουν και συγκεντρώνουν (εστιάζουν) το φως με τη χρήση στρογγυλών κυρτών κρυστάλλων (φακών).

Διοπτρικό ήταν και το πρώτο τηλεσκόπιο που κατασκευάστηκε από τον Ολλανδό Λιππερσέυ το 1608 όπως και αυτό που κατασκευάστηκε για αστρονομικούς σκοπούς το επόμενο έτος από τον Γαλιλαίο.

Τα διοπτρικά τηλεσκόπια διακρίνονται σε :

Αχρωματικά (Achromatic)
Αποχρωματικά (Apochromatic)

Κατοπτρικό (Reflector)

Τα κατοπτρικά ή Νευτώνεια Τηλεσκόπια (reflectors) συλλέγουν και εστιάζουν το φως με τη βοήθεια κοίλου παραβολικού κατόπτρου (καθρέφτης).

Ο πρώτος που επινόησε τηλεσκόπιο με κάτοπτρο ήταν ο Ισαάκ Νεύτων τον 17ο αιώνα, για αυτό τα κατοπτρικά τηλεσκόπια λέγονται και Νευτώνεια.

Παραλλαγές του κατοπτρικού εφευρέθηκαν από τους Κασεγκραίν, Φουκώ, Σμιτ, Μακσούτωφ και άλλους.

Καταδιοπτρικό (Katadioptric)

Τα καταδιοπτρικά τηλεσκόπια χρησιμοποιούν και φακούς και κάτοπτρα και σε αυτό οφείλουν και την ονομασία τους. Το φως συγκεντρώνεται στο πρωτεύον κάτοπτρο (το οποίο και καθορίζει το άνοιγμα του τηλεσκοπίου) και στη συνέχεια ανακλάται στο δευτερεύον κάτοπτρα και διορθώνεται από φακό.

Τα καταδιοπτρικά τηλεσκόπια διακρίνονται κυρίως στους παρακάτω τύπους:

Schmidt-Cassegrain
Maksutow-Cassegrain
Maksutow-Newton

Άλλες Παραλλαγές

CLANT (Clear apperture Newton)
COUDE
Schiefspiegler
multi schiefspiegler (με τρία κάτοπτρα)

Ραδιοτηλεσκόπια

Ράδιοτηλεσκόπιο

Τα ραδιοτηλεσκόπια είναι δέκτες ραδιοκυμάτων που εκπέμπουν διάφορες πηγές στο σύμπαν.

Η συλλογή και η εστίαση των κυμάτων γίνεται με κοίλους παραβολικούς ανακλαστήρες όπως και στα οπτικά (κατοπτρικά) τηλεσκόπια. Ο σχηματισμός της ραδιοεικόνας είναι μία αρκετά σύνθετη και χρονοβόρα διαδικασία.

Είναι δυνατόν επίσης να συντονιστούν μεταξύ τους ραδιοτηλεσκόπια σε απόσταση, έτσι ώστε να επιτευχθεί μεγάλη ευκρίνεια των λαμβανομένων εικόνων. Αυτός ο συντονισμός καλείται συμβολομετρία.