Αστεροειδής

Ο Αστεροειδής Gaspra

Η κύρια ζώνη των αστεροειδών και οι Τρωικοί αστεροειδείς

Οι αστεροειδείς είναι σχετικά μικρά πετρώδη σώματα που γυρίζουν γύρω από τον ήλιο. Είναι πολύ μικροί για να καταταχτούν στους πλανήτες ενώ έχουν και διαφορετικές τροχιές από αυτούς μιας και κινούνται σε πολύ ελλειπτικές τροχιές κυρίως ανάμεσα από τον Αρη και τον Δία. Λίγοι αστεροειδείς έχουν διάμετρο μεγαλύτερη από 300 χλμ ενώ ο μεγαλύτερος που γνωρίζουμε έχει μήκος 940 χλμ. Η σύνθεσή τους βασίζεται κυρίως στο πυρίτιο, τον άνθρακα και το σίδηρο (για να διακρίνονται απ' τους κομήτες, που αποτελούνται κυρίως από «βρώμικο πάγο»).

Ο πρώτος από αυτούς ανακαλύφθηκε το βράδυ της πρωτοχρονιάς του 1801 από τον Ιταλό Giuseppe Piazzι και ονομάστηκε Δήμητρα (Ceres). Μετά την ανακάλυψη της Δήμητρας, βρέθηκαν κι άλλοι αμυδροί "πλανήτες" που περιφέρονταν σε αποστάσεις από τον Ήλιο μεταξύ του Άρη και του Δία, η «κύρια ζώνη» των οποίων καταλαμβάνει το χώρο ενός δακτυλίου μεταξύ 2.0 και 4.2 AU. Όλοι τους έμοιαζαν με αστέρια, επειδή ο δίσκος του ήταν πολύ μικρός για να μπορεί να διακριθεί με τα όργανα που διέθεταν την εποχή εκείνη οι αστρονόμοι και, συνεπώς, έδιναν σημειακές εικόνες στο τηλεσκόπιο. Έτσι το 1802 επινοήθηκε ο (ατυχής) όρος αστεροειδής (asteroid) για να τους περιγράψει.

Όλοι οι γνωστοί αστεροειδείς μαζί ζυγίζουν λιγότερο από το ένα δέκατο της σελήνης οπότε η παρουσία τους στο ηλιακό σύστημα είναι σχετικά ασήμαντη. Σήμερα είναι γνωστοί περισσότεροι από 20,000, αλλά μόνο 33 έχουν διάμετρο μεγαλύτερη από 200 χιλιόμετρα.

Προέλευση

Παλιότερα οι αστεροειδείς της κύριας ζώνης θεωρούνταν ότι ήταν τα συντρίμμια ενός πλανήτη που κινούνταν εκεί που βρίσκεται τώρα η Ζώνη των Αστεροειδών και θρυμματίστηκε από κάποια κατακλυσμιαία σύγκρουση. Σήμερα όμως επικρατεί η αντίθετη άποψη, ότι δηλαδή οι αστεροειδείς ήταν το υλικό για έναν μικρό πλανήτη, του μεγέθους του Άρη ή μικρότερο, που όμως δεν σχηματίστηκε ποτέ λόγω της επίδρασης της βαρύτητας του Δία.

Τροχιές

Το 5% περίπου των αστεροειδών έχουν πολύ έκκεντρες τροχιές, οι οποίες τέμνουν τις τροχιές ενός ή και περισσότερων πλανητών, συγκεκριμένα της Γης, του Άρη, του Δία ή του Κρόνου. Η τροχιά του Χείρωνα τέμνει ακόμα και την τροχιά του Ουρανού! Η μελέτη της κίνησης των αστεροειδών, των οποίων η τροχιά τέμνει την τροχιά των βραχώδων πλανητών, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, δεδομένου ότι θα μπορούσαν να συντριβούν πάνω σε κάποιον από αυτούς. Η πιθανότητα μιας τέτοιας σύγκρουσης είναι, πάντως, πολύ μικρή.

Οι Τρωικοί αστεροειδείς

Διάκενα Kirkwood και Τρωϊκοί Αστεροειδείς

Η κατανομή του μήκους του μεγάλου ημιάξονα της τροχιάς των αστεροειδών της κύριας ζώνης παρουσιάζει ορισμένα κενά, τα οποία ονομάζονται διάκενα Kirkwood (Kirkwood gaps). Αυτά τα διάκενα προκαλούνται κυρίως από τη βαρυτική επίδραση του Δία. Μερικοί αστεροειδείς έχουν συντονιστεί με την περίοδο περιφοράς του Δία (11.86 έτη) και τον συνοδεύουν στην κίνηση του γύρω από τον Ήλιο. Οι αστεροειδείς αυτοί, που ονομάζονται Τρωικοί, είναι συγκεντρωμένοι γύρω από δύο σημεία ισορροπίας, που ονομάζονται σημεία Lagrange. Τα σημεία αυτά ορίζονται ως οι κορυφές των δύο ισοπλεύρων τριγώνων που σχηματίζονται, το καθένα, με άλλες δύο κορυφές τον Ήλιο και τον Δία.

Ονοματολογία

Αριθμοί

Κάθε αστεροειδής που επιβεβαιώνεται παίρνει έναν αύξοντα αριθμό ανακάλυψης. Μέχρι να γίνει αυτό, του δίνεται ένας προσωρινός αριθμός που αποτελείται απ' το έτος ανακάλυψης, έναν κώδικα δυο γραμμάτων που δηλωνει την εβδομάδα του χρόνου που έγινε η ανακάλυψη, και έναν η δύο αριθμούς αν περισσότεροι από ένας αστεροειδείς ανακαλύφθηκαν την ίδια εβδομάδα. Μετά την επαλήθευση της τροχιάς του, ο κωδικός του αποτελείται από τον αύξοντα σε παρένθεση ακολουθούμενο απ' τον προσωρινό αριθμό, π.χ. (3360) 1981 VA, που ήταν και ο πρώτος αστεροειδής για τον οποίο δεν χρησιμοποιήθηκε κάποιο όνομα. Ο αύξοντας αριθμός συνήθως χρησιμοποιείται μαζί με το όνομα του αστεροειδή, όταν αυτό υπάρχει.

Ονόματα

Στα πρώτα χρόνια της ανακάλυψής τους, οι αστεροειδείς έπαιρναν ονόματα Ελληνικών ή Ρωμαϊκών θεοτήτων, ή άλλων μυθολογικών προσώπων. Λόγω του πλήθους τους όμως, οι αστρονόμοι κάποια στιγμή δυσκολεύονταν να τους ονομάζουν. Επειδή η επιλογή του ονόματος του αστεροειδή ανήκει σε αυτόν που ανακάλυψε, κι επειδή είναι τόσο πολλοί σε πλήθος, συχνά οι αστρονόμοι δίνουν ονόματα πόλεων, τα δικά τους ονόματα, των παιδιών τους ή ακόμα και κάποιου κατοικίδιου. Υπάρχουν αστεροειδείς με ονόματα παρμένα από ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, όπως ο 13681 Monty Python, ο 9007 James Bond, ο 9777 Enterprise κι ο 2309 Mr. Spock, γνωστών τραγουδιστών όπως ο 4147 Lennon και ο 4148 McCartney και προσωπικοτήτων, όπως ο 1772 Gagarin, o 5535 Annefrank κι ο 7100 Martin Luther.

Eξερεύνηση των αστεροειδών

Η πρώτη φωτογραφία αστεροειδή ήταν αυτή του 951 Γκάσπρα (Gaspra) το 1991, από τη διαστημοσυσκευή Galileo (Γαλιλαίος) που τότε ήταν καθ' οδόν προς το Δία. Η πρώτη αποστολή ειδικά για τη μελέτη αστεροειδών ήταν η αμερικανική NEAR-Shoemaker, που το 1997 φωτογράφισε τον 253 Ματθίλδη και το 2000 μπήκε σε τροχιά γύρω από τον 433 Έρως.

Στις 25 Νοεμβρίου του 2005 η Ιαπωνική διαστημοσυσκευή Hayabusa προσεδαφίστηκε στην επιφάνεια του αστεροειδή 25143 Itokawa και συνέλεξε δείγματα εδάφους, που σύμφωνα με το πρόγραμμα θα επέστρεφε στη Γη το 2007. Λόγω προβλημάτων η επιστροφή αναβλήθηκε για το 2010. Η Ευρωπαϊκή αποστολή Rosetta θα μελετήσει τους 2867 Steins και 21 Lutetia το 2008 και 2010, ενώ η αμερικανική αποστολή Dawn θα μελετήσει τους αστεροειδείς Δήμητρα και Βέστα μετά το 2010.

Στοιχεία των 15 μεγαλύτερων αστεροειδών

Όνομα	Διάμετρος (km)	Μέση απόσταση από τον Ήλιο (σε AU)	Ημερομηνία ανακάλυψης	Από τον
1 Δήμητρα (Ceres)	975x909	2.766	1 Ιανουαρίου 1801	Piazzi, G.
4 Εστία (Vesta)	578x560x458	2.361	29 Μαρτίου 1807	Olbers, H. W.
2 Παλλάς	570x525x500	2.773	28 Μαρτίου 1802	Olbers, H. W.
10 Υγιεία	407	3.136	12 Απριλίου 1849	de Gasparis, A.
511 Νταβίντα	326	3.170	30 Μαΐου 1903	Dugan, R. S.
704 Ιντεράμνια	317	3.067	2 Οκτωβρίου 1910	Cerulli, V.
52 Ευρώπη	300	3.099	4 Φεβρουαρίου 1858	Goldschmidt, H.
624 Έκτωρ	370x195	5.203	10 Φεβρουαρίου 1907	Kopff, A.
3 Ήρα (Juno)	290x240	2.668	1 Σεπτεμβρίου [1804	Harding, K. L.
87 Σύλβια	261	3.490	16 Μαΐου 1866	Pogson
31 Ευφροσύνη	256	3.148	1 Σεπτεμβρίου 1854	Ferguson, J.
15 Ευνομία	255	2.644	29 Ιουλίου 1851	de Gasparis, A.
16 Ψυχή	253	2.919	17 Μαρτίου 1851	de Gasparis, A.
65 Κυβέλη	237	3.437	8 Μαρτίου 1861	Tempel, E. W.
324 Μπάμπεργκα	228	2.682	25 Φεβρουαρίου 1892	Palisa, J.