SETI

Τα αρχικά της λέξης S.E.T.I σημαίνουν Search for Extra-Terrestrial Intelligence και με αυτήν χαρακτηρίζονται γενικά οι ανθρώπινες προσπάθειες για την ανακάλυψη νοήμονος ζωής εκτός του πλανητικού μας συστήματος. Η έρευνα για τον σκοπό αυτόν περιλαμβάνει διαφόρων ειδών προγράμματα, ο γενικός προσανατολισμός των οποίων είναι η εξερεύνηση/σάρωση του ουράνιου θόλου για τον εντοπισμό κάποιου νοήμονος μηνύματος ή γενικά εκπομπής από έναν μακρινό κόσμο. Συνήθως αυτό επιδιώκεται μέσω ραδιοκυμάτων, διότι θεωρείται ότι είναι ο πιο εύκολος τρόπος να επικοινωνήσεις στο διάστημα, αλλά και ο προφανέστερος για κάποιον πολιτισμό που αναπτύσσει τεχνολογία. Το εγχείρημα βέβαια έχει αρκετές δυσκολίες, οικονομικές, τεχνολογικές και φυσικές και πολλές φορές συναντά την αντίδραση του κόσμου που ίσως την θεωρεί άσκοπη. Κανένας βέβαια δεν μπορεί να αντικρούσει το γεγονός ότι, αν ανακαλυφθεί και αλλού στο γαλαξία νοήμων ζωή, θα πρόκειται για την μεγαλύτερη ανακάλυψη στην ιστορία του πολιτισμού μας που ίσως επιφέρει ριζικές αλλαγές στον τρόπο σκέψης και την οπτική μας για το σύμπαν. Με αυτό το σκεπτικό πολλοί επιστήμονες έχουν αφιερώσει την ζωή τους στην έρευνα για τον σκοπό αυτόν.

Έρευνα με ραδιοκύματα

Πως άρχισε

Ο άνθρωπος πάντα γοητευόταν από την ιδέα ύπαρξης εξωγήινης ευφυούς ζωής. Πολλοί στοχαστές, επιστήμονες, λογοτέχνες ασχολήθηκαν με αυτή. Οι γνώσεις μας για το σύμπαν και οι περιορισμοί της τεχνολογίας δεν άφηναν μέχρι και τον 20ο αιώνα τον άνθρωπο να ερευνήσει πραγματικά την εκδοχή αυτή. Και δυστυχώς όχι μέχρι και την απαρχή της διαστημικής εποχής. Σήμερα οι απαρχές της σύγχρονης SETI εντοπίζονται στο έτος 1959.

Τον Σεπτέμβριο του 1959, οι Philip Morrison και ο Giuseppe Cocconi, νέοι φυσικοί στο Πανεπιστήμιο του Cornell, δημοσίευσαν μια εργασία στο περιοδικό Nature με θέμα "έρευνα για τις διαστρικές επικοινωνίες". Στο άρθρο τους αναγνώριζαν την αδυναμία να υπολογιστεί η πιθανότητα ύπαρξης των εξωγήινων πολιτισμών σε πλανήτες που περιστρέφονταν γύρω από άλλα αστέρια αλλά υποστήριξαν ότι δεν είναι δυνατό να αποκλείσουμε τη πιθανότητα να υπάρχουν πολλοί εξωγήινοι πολιτισμοί εκεί έξω. Υποστήριξαν ότι πολλοί από αυτούς μπορεί να είναι παλαιότεροι από τον ανθρώπινο και πιο εξελιγμένοι τεχνολογικά. Οι εξωγήινοι, επιπλέον, θα θεωρούσαν κατά πάσα πιθανότητα τον ήλιό μας σαν πιθανό υποψήφιο για το σχηματισμό ενός τεχνολογικά προηγμένου πολιτισμού, και θα επιδίωκαν να κάνουν την επαφή με αυτόν. Έτσι, σύμφωνα με τους Morrison και Cocconi, η βασική ερώτηση, είναι τι μέσο θα επέλεγαν για να έλθουν σε επαφή μαζί μας; Φυσικά τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα (ραδιοκύματα, φως) είναι η προφανής επιλογή σύμφωνα με τους δύο φυσικούς. Η επόμενη κρίσιμη ερώτηση ήταν: σε ποια συχνότητα θα έστελναν το σήμα τους οι εξωγήινοι; Υποστήριξαν ότι οι λογικότερες συχνότητες για την επικοινωνία μεταξύ των αστεριών ήταν μεταξύ 1 και 10.000 MHz, στις οποίες η πλανητική ατμόσφαιρα παρεμποδίζει ελάχιστα τα ηλεκτρομαγνητικά σήματα, και ο θόρυβος ακτινοβολίας από το γαλαξία μας είναι επίσης ελάχιστος. Όμως οι δύο νεαροί φυσικοί διακινδύνεψαν μια ακόμα εικασία η οποία διαμόρφωσε την πορεία της SETI έως σήμερα: Οι εξωγήινοι, υποστήριξαν, είναι πιο πιθανό να επικοινωνήσουν μαζί μας σε μια συχνότητα 1420 MHz ή μήκος κύματος 21 εκατοστά. Δηλαδή στη συχνότητα εκπομπής του ατόμου του υδρογόνου, του πιο κοινού στοιχείου στο σύμπαν. Πρότειναν ότι οποιαδήποτε συστηματική έρευνα έπρεπε να ξεκινήσει από αυτή τη συχνότητα. Παραδέχτηκαν ακόμα πως πολλοί θα υποστήριζαν ότι ο συλλογισμός τους ανήκει στην επιστημονική φαντασία και λιγότερο στην επιστήμη. Όμως πίστευαν ότι η παρουσία ενός εξωγήινου σήματος είναι εφικτό με όλα όσα ήταν τότε γνωστά. Ολοκλήρωσαν αυτό το ιστορικό άρθρο με μια πρόσκληση-πρόκληση, που έχει έγινε σύνθημα για πολλούς που ασχολήθηκαν με τη SETI: "Η πιθανότητα της επιτυχίας είναι δύσκολο να υπολογιστεί αλλά εάν δεν ψάξουμε ποτέ, η πιθανότητα της επιτυχίας είναι μηδενική".

Το πρόγραμμα OZMA

Το πρόγραμμα Ozma άρχισε τις εργασίες του τον Απρίλιο του 1960, ερευνώντας σήματα από τα δύο πιο κοντινά σε εμάς αστέρια, που άνηκαν στην ίδια κατηγορία με τον ήλιο μας, το Tau Ceti και το Epsilon Eridani. Το πρόγραμμα λειτούργησε συνολικά μόνο για δύο μήνες. Συνολικά αφιέρωσε 200 ώρες παρατήρησης στα δύο άστρα-στόχους του. H αναζήτηση διεξήχθη γύρω από την συχνότητα των 1420 MHz, με αποκλίσεις και στις πλευρές για να ψάξει για τις μετατοπίσεις Doppler στη συχνότητα μετάδοσης, λόγω των σχετικών κινήσεων της γης και της υποτιθέμενης πηγής του πλανήτη. Αν και το Ozma δεν ανακάλυψε κανένα σήμα από εξωγήινο πολιτισμό, έγινε το μοντέλο πάνω στο οποίο βασίστηκαν τα περισσότερα μελλοντικά προγράμματα της SETI.

Η συνάντηση στο Green Bank και η εξίσωση Drake

Το Νοέμβριο του 1960 συνέβη ένα σπουδαίο γεγονός για την ανάπτυξη της SETI. Μια επίλεκτη ομάδα επιστημόνων συναντήθηκε στο Green Bank της Δυτικής Βιρτζίνια (όπου βρισκόταν το γνωστό παρατηρητήριο) για μια άτυπη συνεδρίαση. Το θέμα της όμως θεωρήθηκε τόσο ασυνήθιστο, που αποφασίστηκε να μην αναγγελθεί η διάσκεψη, και καμία επίσημη έκδοση δεν επακολούθησε μετά το τέλος της. Όμως για πρώτη φορά, η πιθανότητα ύπαρξης νοήμονος ζωής και οι προοπτικές επικοινωνίας συζητούνταν σοβαρά από μερικούς από τους πιο προεξέχοντες επιστήμονες σε παγκόσμιο επίπεδο. (Για παράδειγμα ένας από αυτούς, ο Melvin Calvin, πήρε το βραβείο Νόμπελ στη χημεία κατά τη διάρκεια της διάσκεψης!)

Η διάσκεψη οργανώθηκε από τον J.Pearman της Επιστημονικής Επιτροπής της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών. Οι άλλοι δέκα συμμετέχοντες ήταν οι:

• Dana Atcheley, Πρόεδρος της Microwave Associates, που έδωσε τον παραμετρικό ενισχυτή στο πρόγραμμα Ozma.
• Melvin Calvin, ένας παγκόσμια διάσημος βιοχημικός που μελέτησε την προέλευση της ζωής.
• Bernard Oliver, αντιπρόεδρος για την έρευνα και την ανάπτυξη στην Hewlett Packard.
• Carl Sagan, τότε ένας νέος αστρονόμος.
• Phillip Morrison,
• Giuseppe Cocconi.
• Frank Drake, του προγράμματος Ozma.
• Su Shu Huang, αστρονόμος και ειδικός στους εξωηλιακούς πλανήτες.
• Otto Struve, διευθυντής του παρατηρητήριου Green Bank.
• John Lilly, ο οποίος είχε δημοσιεύσει πρόσφατα το αμφισβητούμενο "Άνθρωπος και Δελφίνι" υποστηρίζοντας ότι τα δελφίνια είναι ένα ευφυές είδος.

Στην συνεδρίαση εκείνη χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ένας διάσημος τύπος, που έγινε γνωστός ως η Εξίσωση Drake και η οποία έγινε η βάση της θεωρητικής μελέτης της SETI μέχρι και σήμερα. Η εξίσωση παρείχε ένα τέτοιο πλαίσιο που επέτρεψε στους ερευνητές της διάσκεψης, οι οποίοι είχαν διαφορετικές ειδικότητες, να βασιστούν σε αυτές και να προσπαθήσουν να δώσουν κάποια απάντηση στο γενικό θέμα της συνεδρίασης. Η εξίσωση μείωσε την ασύλληπτη θεωρητική ερώτηση, αν υπάρχουν άλλοι τεχνολογικοί πολιτισμοί, σε επτά άλλες μικρότερες ερωτήσεις οι οποίες μπορούσαν να εξεταστούν από τους επιστήμονες.. Τα μέλη της συνεδρίασης υπολόγισαν ένα-ένα τους όρους της εξίσωσης, και βρήκαν γενικά αισιόδοξες εκτιμήσεις. Στη σύνοψη αυτών των συζητήσεών τους, τα μέλη της διάσκεψης, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο αριθμός των τεχνολογικά ανεπτυγμένων πολιτισμών θα μπορούσε να κυμανθεί το λιγότερο από 1000 ως περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο. Με βάση τα στοιχεία αυτά ζήτησαν μια πιο ζωηρή ραδιοαναζήτηση της εξωγήινης νοημοσύνης, χρησιμοποιώντας ένα δίσκο 300-ποδιών, πολύ μεγάλους υπολογιστές, και πίστωση χρόνου, τουλάχιστον 30 ετών.

Το μήνυμα του Arecibo

Το Ραδιοτηλεσκόπιο του Arecibo

Μία πολύ σπουδαία καθώς και συμβολική κίνηση για την ιστορία της SETI συνέβη το 1974 στο ραδιοτηλεσκόπιο του Arecibo στο Πουέρτο Ρίκο όπου εστάλη ένα κωδικοποιημένο μήνυμα με κατεύθυνση το μεγάλο σφαιρωτό σμήνος του Ηρακλή (Μ13) που απέχει από εμάς περίπου 25.000 έτη φωτός. Τα μήνυμα αποτελείται από μία σειρά 1679 (αριθμός που είναι γινόμενο των πρώτων αριθμών 73x23) ψηφίων 0 και 1 (bits) και αν μετατραπούν σε άσπρα και μαύρα τετράγωνα σχηματίζουν ένα διάγραμμα το οποίο περιέχει πληροφορίες για την θέση μας στο ηλιακό μας σύστημα, τον πληθυσμό της Γης, τη χημεία του πλανήτη μας, τη μορφή και σύσταση του DNA μας, καθώς και τη φιγούρα ενός ανθρώπινου όντος και ένα σχέδιο του ραδιοτηλεσκοπίου που έστειλε το μήνυμα.

Το σήμα Wow!

Το σήμα Wow!

Στις 15 Αυγούστου, 1977 ο Jerry Ehman έμεινε έκπληκτος όταν το ραδιοτηλεσκόπιο Big Ear στο Οχάιο στο οποίο εργαζόταν σαν εθελοντής της SETI κατέγραψε ένα δυνατό, μη κοινό, σήμα το οποίο μόλις το είδε έγραψε την λέξη Wow! στο περιθώριο της σελίδας στην οποία εμφανίστηκε. Δυστυχώς το σήμα δεν ξαναεμφανίστηκε ποτέ, όσες φορές και αν έψαξαν οι ερευνητές της SETI. Το σήμα ήταν αναμφισβήτητα τεχνητό και σχεδόν σίγουρο ότι προερχόταν απ’ το διάστημα. Ακόμα και μέχρι σήμερα θεωρείται από κάποιους ως η καλύτερη περίπτωση υποψήφιου σήματος από έναν εξωγήινο, τεχνολογικά προηγμένο, πολιτισμό.

Δεκαετία ’80 - SERENDIP, Sentinel, META

Το 1979 το Berkeley του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, ξεκίνησε ένα πρόγραμμα SETI που ονομαζόταν "Search for Extraterrestrial Radio Emissions from Nearby Developed Intelligent Populations (SERENDIP).

Το 1980 οι Carl Sagan, Bruce Murray, και Louis Friedman ίδρυσαν την Planetary Society (Πλανητική Εταιρεία), η οποία μέσα στις δραστηριότητές της συμπεριλαμβάνει και την προώθηση της SETI.

Στις αρχές της δεκαετίας του ‘80, ο φυσικός Paul Horowitz από το Harvard, πρότεινε την δημιουργία ενός φασματικού αναλυτή ειδικά αφιερωμένου στην ανάλυση των σημάτων της SETI. Οι παραδοσιακοί αναλυτές συχνοτήτων αποδείχθηκαν πολύ «λίγοι» για τον σκοπό της SETI, αφού έλεγχαν συχνότητες χρησιμοποιώντας αναλογικά φόλτρα και ο αριθμός των καναλιών που μπορούσαν να αναλύσουν ήταν αρκετά περιορισμένος. Απ’ την άλλη, τα νέα ολοκληρωμένα κυκλώματα ψηφιακής επεξεργασίας σήματος μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή δεκτών που να ήταν ικανοί να αναλύσουν πολύ περισσότερα κανάλια. Έτσι, το 1981 δημιουργήθηκε ένας φορητός αναλυτής φάσματος που ονομάστηκε "Βαλίτσα SETI" (Suitcase SETI), η οποία μπορούσε να αναλύσει 131,000 κανάλια. Έτσι η Βαλίτσα του SETI άρχισε να χρησιμοποιείται το 1983 στο ραδιοτηλεσκόπιο διαμέτρου 26 μέτρων Harvard/Smithsonian στο Harvard της Μασσαχουσέτης. Το πρόγραμμα ονομάστηκε "Sentinel", και συνεχίστηκε έως το 1985.

Όμως, ακόμα και τα 131,000 κανάλια δεν ήταν αρκετά για τον σκοπό της SETI, έτσι το πρόγραμμα Sentinel ακολούθησε το 1985 το πρόγραμμα "META" (Megachannel Extra-Terrestrial Assay). Ο φασματικός αναλυτής του META μπορούσε να αναλύσει 8.4 εκατομμύρια κανάλια! Καθοδηγητής του προγράμματος ήταν ο Horowitz με την συνδρομή της Planetary Society, και χρηματοδοτούταν από τον σκηνοθέτη του Hollywood, Steven Spielberg. Μια δεύτερη παρόμοια προσπάθεια ήταν το META II, το οποίο ξεκίνησε στην Αργεντινή το 1990 για να ερευνήσει τον ουρανό του νότιου ημισφαιρίου. Το META II λειτουργεί μέχρι σήμερα , μετά από μία αναβάθμιση εξοπλισμού το 1996.

Το 1986, το Berkeley ξεκίνησε τη δεύτερη προσπάθεια SETI, το SERENDIP II, και συνέχισε, με δύο ακόμα προγράμματα SERENDIP μέχρι και σήμερα.

Η εμπλοκή της NASA - MOP, HRMS

Το 1970 ο John Billingham του ερευνητικού κέντρου Ames της NASA έπεισε τον Διευθυντή του Ames Henry Mark να αρχίσει μια μικρή μελέτη της στρατηγικής του προγράμματος SETI και την πιθανότητα της επαφής με ένα εξωγήινο πολιτισμό. Ένα επίσημο project της NASA, που ονομάστηκε "Microwave Observing Program" (MOP), φτιάχτηκε για να διεξάγει την αναζήτηση, μετά από μια περίοδο έρευνας και ανάπτυξης. Από την αρχή, 1979, το MOP αντιμετώπισε μια σκληρή επίθεση από τον γερουσιαστή William Proxmire, ο οποίος το θεωρούσε ένα άχρηστο και σπάταλο πρόγραμμα. Το 1982 ο Proxmire έκοψε όλη την ομοσπονδιακή χρηματοδότηση για το MOP μέσω μιας νομοθετικής τροποποίησης, που απείλησε να βάλει τέλος σε ολόκληρη τη προσπάθεια. Η κατάληξη αυτή αποτράπηκε την τελευταία στιγμή από την επέμβαση του Carl Sagan, ο οποίος συναντήθηκε προσωπικά με το γερουσιαστή και τον έπεισε ότι το πρόγραμμα SETI ήταν μια σημαντική αναζήτηση.

Ο Sagan δημοσίευσε ακόμα ένα κείμενο υπέρ της SETI, πείθοντας πολλούς παγκόσμιου κύρους επιστήμονες, συμπεριλαμβανομένων επτά κατόχων βραβείου Nobel, να το υπογράψουν. Η δημοσιότητα του Sagan κράτησε όρθιες τις προσπάθειες SETI της NASA για μια ακόμη δεκαετία.

Το 1992, προωθήθηκαν τελικά δύο διαφορετικές αναζητήσεις της NASA, κάτω από κοινή ονομασία προγράμματος. Η μία αναζήτηση ήταν του ερευνητικού κέντρου Αmes όπου ξεκίνησαν την μελέτη 800-1000 αστέρων-πιθανών στόχων από το μεγαλύτερο ραδιοτηλεσκόπιο των 305 μέτρων, στο Arecibo του Πουέρτο Ρίκο. Το άλλο πρόγραμμα ήταν του JPL και άρχισε να ψάχνει στους ουρανούς χρησιμοποιώντας το πιάτο των 34 μέτρων στο Deep Space Communications Complex στο Goldstone στην έρημο Mohave. Στις αναζητήσεις αυτές δόθηκε ένα νέο όνομα: Έρευνα Μικροκυμάτων Υψηλής Ανάλυσης (HRMS). Και οι δύο αναζητήσεις χρησιμοποίησαν την πιο προηγμένη τεχνολογία που ήταν διαθέσιμη. Η αναζήτηση του JPL είχε ως σκοπό να χαρτογραφήσει ολόκληρο τον ουρανό στις συχνότητες που κυμαίνονται από 1 GHz ως 10 GHz. Θα δημιουργούσε ένα μωσαϊκό 25.000 πλαισίων, που αποτελούν τον ουρανό όλης της νύχτας. Ένα πραγματικά τεράστιο τεχνολογικό επίτευγμα. Αλλά σε λιγότερο από ένα έτος λειτουργίας, και οι δύο αναζητήσεις ξαφνικά σταμάτησαν, θύματα νέων περικοπών στο Κογκρέσο. Αυτή τη φορά ήταν ο γερουσιαστής Richard Bryan της Νεβάδας που οδήγησε στην περικοπή των Αμερικανικών Κυβερνητικών δαπανών για το SETI.

Αν και οι αναζητήσεις της NASA ήταν σύντομες και με προϋπολογισμό κατά πολύ μικρότερο από άλλα προγράμματα, άλλαξαν εντελώς το πρόσωπο της SETI. Σε αντίθεση με τις σχετικά ερασιτεχνικές προσπάθειες των παλαιότερων αναζητήσεων, το SETI έγινε μια επιχείρηση που καθοδηγήθηκε από ειδικούς επιστήμονες και χρησιμοποιώντας τις πιο προηγμένες τεχνολογίες που ήταν διαθέσιμες την εποχή εκείνη. Όλα τα μελλοντικά προγράμματα SETI επηρεάστηκαν στο έπακρο από τις προσπάθειες της NASA. Επιπλέον, ο εξοπλισμός που χρησιμοποιήθηκε, μεταφέρθηκε προς το ιδιωτικώς χρηματοδοτημένο Ίδρυμα SETI. Το ίδρυμα χρησιμοποίησε τον εξοπλισμό αυτό έπειτα για να προωθήσει την αναζήτησή του σε στόχους-αστέρια. Αυτό το πρόγραμμα τρέχει μέχρι και σήμερα και ονομάζεται "Project Phoenix".

Το πρόγραμμα SETI μετά τη NASA έως σήμερα

Όταν το πρόγραμμα HRMS της NASA ακυρώθηκε το 1993, το ίδρυμα SETI το οποίο είχε ιδρυθεί το 1984, έγινε ο «κληρονόμος» του εγχειρήματος. Απόκτησε ένα μεγάλο μέρος του εξοπλισμού των προγραμμάτων της NASA, και άρχισε να ψάχνει για χορηγίες, ώστε να καταφέρει να συνεχίσει την προσπάθεια. Το 1995 προώθησε το πρόγραμμα Phoenix, μια αναζήτηση βασισμένη στο αρχικό πρόγραμμα της NASA. Από το 1998 το πρόγραμμα Phoenix έχει μετακινηθεί στο Arecibo στο Πουέρτο Ρίκο, όπου χρησιμοποιεί το μεγαλύτερο ραδιοτηλεσκόπιο στον κόσμο.

Παράλληλα, το 1995, χρηματοδοτούμενος από την Planetary Society, ο Horowitz προώθησε το πρόγραμμα BETA - μια έρευνα όλου του ουρανού στο φάσμα συχνότητας της «οπής του νερού».

Από το 1996 η Planetary Society υποστήριξε επίσης το SERENDIP, μια ραδιοέρευνα πάλι όλου του ουρανού που καθοδηγείτο από τον Dan Werthimer του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια. Όπως το πρόγραμμα Phoenix, το SERENDIP βασίζεται στο ραδιοτηλεσκόπιο του Arecibo.

SETI@home

Ένας κλάδος του SERENDIP είναι το πρόγραμμα SETI@home - που κατανέμει, στους υπολογιστές εκατομμυρίων χρηστών σε όλο τον κόσμο, πακέτα στοιχείων από ραδιοκαταγραφές, για επεξεργασία, για να βοηθούν στην ανάλυση του τεράστιου όγκου δεδομένων που συλλέγονται απ’ το ραδιοτηλεσκόπιο του Arecibo. Οι χρήστες χρησιμοποιούν τους υπολογιστές τους για να αναλύσουν τα στοιχεία για ένα εξωγήινο σήμα. Ο κάθε εθελοντής, κατεβάζει ένα λογισμικό το οποίο εγκαθίσταται στον προσωπικό του υπολογιστή και λειτουργεί είτε μόνιμα είτε ως screensaver, όποτε ο υπολογιστής είναι ανοικτός. Στο πρόγραμμα αυτό του SETI αναλύονται μόνο ράδιο σήματα συχνότητας κοντά στα 1420 ΜΗz (με ένα εύρος 2.5ΜΗz). Το λογισμικό συνδέεται μέσω internet με το Πανεπιστήμιο του Berkeley, λαμβάνει μια ποσότητα δεδομένων, την αναλύει και μόλις τελειώσει στέλνει τα αποτελέσματα πίσω και λαμβάνει νέο πακέτο. Όταν οι ιδρυτές της SETI@home έψαχναν έναν χορηγό το 1998, η Planetary Society παρείχε το αναγκαίο κεφάλαιο εκκίνησης. Η Planetary Society έχει παραμείνει ο βασικός χορηγός για το πρόγραμμα SETI@home από τότε. Σήμερα το SETI@home έχει ενσωματωθεί στην πλατφόρμα BOINC του Berkeley η οποία περιλαμβάνει και άλλες παρόμοιες εφαρμογές που βοηθούν στη επεξεργασία δεδομένων και άλλων επιστημονικών προγραμμάτων.

Οπτική Έρευνα

Ενώ οι περισσότεροι ερευνητές της SETI μελετούσαν τα ραδιοκύματα, κάποιοι ερευνητές σκέφτηκαν την πιθανότητα οι εξωγήινοι πολιτισμοί να χρησιμοποιούν ισχυρά λέιζερ σε μήκη κύματος του οπτικού φάσματος για διαστρικές επικοινωνίες. Η ιδέα προτάθηκε για πρώτη φορά σε μια δημοσίευση στο Nature το 1961.

Η Planetary Society έχει ξεκινήσει αναζητήσεις πέρα απ’ το φάσμα των ραδιοκυμάτων, υποστηρίζοντας τις οπτικές επιχειρήσεις SETI, που ψάχνουν σήματα λέιζερ από τα αστέρια. Το 1998 άρχισε με δύο αναζητήσεις, που βασίστηκαν στο Χάρβαρντ και στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, ψάχνοντας για πολύ σύντομες εκρήξεις φωτός που να προέρχονται από υποψήφια αστέρια. Ακόμα, από το 2000 χρηματοδότησε τη κατασκευή του μεγαλύτερου Οπτικού Παρατηρητήριου SETI στον κόσμο, στο Χάρβαρντ της Μασαχουσέτης, το οποίο χρησιμοποιείται για την πρώτη οπτική έρευνα SETI όλου του ουρανού. Αρκετά ακόμα προγράμματα οπτικής αναζήτησης βρίσκονται στο στάδιο του σχεδιασμού και της ανάπτυξης.

Γιατί δεν τους έχουμε βρει ακόμα;

Την δεκαετία του 1950 ο Enrico Fermi διατύπωσε μία ερώτηση/απορία η οποία πήρε το όνομά του: Παράδοξο του Fermi. Η απορία του Fermi σχετιζόταν με το γεγονός ότι παρόλο που το σύμπαν, εξαιτίας της ηλικίας και του εύρους του, έπρεπε να είναι γεμάτο από πολιτισμούς και νοήμονα όντα, εντούτοις δεν είχαμε κανένα σημάδι ή απόδειξη, για παράδειγμα ένα ραδιοσήμα ή μια επίσκεψη, δηλαδή παρατηρούμε τη Μεγάλη Σιωπή όπως αλλιώς ονομάστηκε το παράδοξο, η οποία επιβεβαιώνεται από την έως τώρα «αποτυχία» των προγραμμάτων SETΙ να «ακούσουν» κάποιο νοήμων μήνυμα. Βέβαια πολλοί επιστήμονες στα παραπάνω αντιτάσσουν αρκετούς λόγους όπως:

• Το εύρος των συχνοτήτων και των καναλιών που υπάρχει στο Συμπάν είναι τεράστιο.
• Κάθε μέρα σαρώνεται ένα πολύ μικρό, συγκριτικά, μέρος του ουρανού από τα ραδιοτηλεσκόπια.
• Οι επιστήμονες ψάχνουν κυρίως γύρω από τη συχνότητα των 1420,4 ΜHz, δηλαδή τη συχνότητα του ουδετέρου υδρογόνου για τους γνωστούς λόγους.
• Στέλνουμε ραδιοσήματα μόνο απ’ το 1936 (Ολυμπιακοί Αγώνες Βερολίνου) οπότε το πρώτο μας μήνυμα έχει ταξιδέψει μόνο 70 έτη φωτός στον Γαλαξία μας (διαμετρος:100.000 έτη φωτός). Οπότε είναι πολύ πιθανό να μην έχει περάσει ακόμα από κανέναν πλανήτη με ζωή και τεχνολογία και να μην μας έχει ακούσει κανένας. Αλλά και εμείς "ακούμε" μονό 60 χρόνια, πολύ λίγος χρόνος σε συμπαντικό επίπεδο. Μπορεί τόσους αιώνες πριν φτιάξουμε τα ραντάρ να πέρασαν χιλιάδες σήματα και να μην τα λάβαμε.
• Υπάρχει πιθανότητα ένας εξωγήινος τεχνολογικά ανεπτυγμένος πολιτισμός να μην χρησιμοποιεί ραδιοκύματα αλλά άλλη μορφή σημάτων (πχ λέιζερ).
• Παρεμβάλλεται το κέντρο του Γαλαξία από το οποίο δεν διέρχονται τα σήματα οπότε από μια πολύ μεγάλη περιοχή του γαλαξία μας δεν μπορούμε να στείλουμε και να λάβουμε σήματα.

Γενικά υπάρχουν πολλοί που δεν δέχονται τις εκτιμήσεις των διαφόρων παραμέτρων της εξίσωσης Drake και χρησιμοποιούν πολύ πιο συντηρητικές τιμές οι οποίες δίνουν από 1 έως 10 πολιτισμούς στον Γαλαξία μας κάτι που αν ισχύει θα έκανε φοβερά δύσκολο τον εντοπισμό τους και δεν θα απόκλειε το ενδεχόμενο να, μην υπάρχουν πλέον ή να μην είχαν αναπτύξει τεχνολογία για αστρικά ταξίδια..

Υπάρχουν ακόμα πολλές εκτιμήσεις σχετικά με το πόσο εύκολη είναι η δημιουργία ζωής σε άλλους πλανήτες και κατά πόσο η διαδικασία της φυσικής εξέλιξης θα έκανε δυνατή τη δημιουργία ενός νοήμονος πολιτισμού, ενώ μετά λαμβάνουν μέρος και οι κοινωνικές θεωρίες (που χρησιμοποιούν σαν πρότυπο τον δικό μας πολιτισμό) σχετικά με το αν θα κατάφερνε να επιζήσει αυτός ο πολιτισμός από τους πολέμους, τις κοινωνικές και πολιτικές ανισότητες ώστε να εξελιχθεί ακόμα περισσότερο. Ή βιολογικοί παράγοντες, όπως για παράδειγμα αν θα κατάφερνε να επιζήσει από μια πανδημία και περιβαλλοντικοί παράγοντες (καταστροφή περιβάλλοντος, πτώση μετεωρίτη). Η τελευταίες περιπτώσεις προκαλούν δυσοίωνες σκέψεις για το μέλλον και του δικού μας πολιτισμού.

Βέβαια υπάρχει και η άποψη ότι μπορεί να είναι ήδη εδώ (θεωρία που οδηγεί κάποιες φορές στο φαινόμενο των UFOs) και μας παρατηρούν χωρίς να θέλουν να επηρεάσουν την εξέλιξή μας. Αυτή είναι και η θεωρία του ζωολογικού τύπου, ότι δηλαδή οι εξωγήινοι μας παρατηρούν όπως οι επισκέπτες τα ζώα στον ζωολογικό κήπο. Φυσικά δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις που να στηρίζουν αυτή την άποψη ώστε να γίνει αποδεκτή ή να εξεταστεί διεξοδικά.

Το μέλλον της SETI

Ένα από τα πιο ελπιδοφόρα προγράμματα για το μέλλον της SETI είναι το Δίκτυο Τηλεσκοπίων Allen, το οποίο θα χτιστεί στη Βόρεια Καλιφόρνια. Το δίκτυο είναι μια κοινοπραξία του Πανεπιστημίου του Berkeley και του Ιδρύματος SETI, και θα δημιουργηθεί με μία δωρεά 25 εκατομμυρίων δολαρίων από τον ιδρυτή της Microsoft, Paul Allen. Όταν ολοκληρωθεί θα αποτελείται από 350 ράδιο πιάτα, διαμέτρου περίπου 6 μέτρων το καθένα. Οι ερευνητές του SETI θα το χρησιμοποιούν καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου για να ψάχνουν για τα εξωγήινα σήματα, σε σύγκριση με τις λίγες εβδομάδες που είχαν κάθε έτος στο Arecibo για το πρόγραμμα Phoenix. Επιπλέον, καθώς αποτελείται από εκατοντάδες ξεχωριστά πιάτα, το δίκτυο μπορεί να σκοπεύσει συγχρόνως σε διάφορα σημεία στον ουράνιο θόλο ταυτόχρονα. Το δίκτυο θα καλύψει μια ζώνη συχνότητας εύρους 9 gigahertz, δηλαδή 3 φορές μεγαλύτερου εύρους από το πρόγραμμα Phoenix. Έως το καλοκαίρι του 2006, 10 κεραίες είχαν σχεδόν ολοκληρωθεί και 42 είναι στο τελικό στάδιο κατασκευής. Αν και δεν είναι έτοιμες για σοβαρές ραδιοπαρατηρήσεις έχουν γίνει αρκετές δοκιμές οι οποίες φαίνεται να δείχνουν ένα αρκετά ευοίωνο μέλλον.

Ακόμα, σημαντικό μερίδιο στην μελλοντική έρευνα της SETI, φαίνεται να παίζει η έρευνα για οπτικά σήματα, καθώς εμμέσως και η συνεχώς αναπτυσσόμενη έρευνα για εξωηλιακούς πλανήτες, η οποία στο μέλλον αναμένεται να δώσει πολύτιμες πληροφορίες και κατευθυντήριες γραμμές (ακόμα και συγκεκριμένους βραχώδεις πλανήτες - στόχους) στις αναζητήσεις της SETI.

Πηγές άρθρου

• Physics4u
• Wikipedia
• SETI —Έρευνα για εξωγήινη νοημοσύνη (T. McDonough), Εκδόσεις Κάτοπτρο
• Βιοαστρονομία (Χ. Γούδης), Εκδόσεις Παν/μίου Πατρών
• Γαιόραμα (Τεύχος 62, Ιούλιος Αύγουστος 2004

Δείτε Ακόμα

• Εξίσωση Drake
• Αστροβιολογία
• Δαρβίνος

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

• SETI Institute
• SETI@home
• The Planetary Society
• The Search For Extraterrestrial Intelligence (NASA SP-419, 1977)
• SETI: Searching for Life - Σειρά αρθρών για την SETI από το Sky and Telescope
• Harvard University SETI page
• Σειρά αρθρών για την SETI από το physics4u

Βιβλία

• SETI —Έρευνα για εξωγήινη νοημοσύνη (Thomas McDonough)
• Είμαστε μόνοι; Φιλοσοφικές συνέπειες της ανακάλυψης ζωής (Paul Davies)