Αστρονομικά Φίλτρα

Στην ερασιτεχνική αστρονομία είναι πολλά τα είδη των φίλτρων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ώστε να βελτιώσουν το είδωλο που σχηματίζουν τα οπτικά όργανα. Οι κυριότερες κατηγορίες είναι οι εξής:

• Φίλτρα αντιμετώπισης φωτορύπανσης και παρατήρησης deep sky

Η ανάγκη για αυτά τα φίλτρα προέκυψε από το φαινόμενο της φωτορύπανσης. Στόχος τους είναι να φιλτράρουν τμήμα του φάσματος το οποίο είναι γεμάτο φωτορύπανση και να αφήσουν τμήμα του φάσματος που προέρχεται από τα αντικείμενα που παρατηρούνται. Δύο, κυρίως, προσεγγίσεις υπάρχουν στο θέμα αυτό. Η μία είναι τα φίλτρα ευρέους φάσματος που αφήνουν μεγάλο τμήμα του χρήσιμου φάσματος να περάσει και φίλτρα στενού φάσματος που αφήνουν ελάχιστο τμήμα του φάσματος να περάσει, συνήθως ένα τμήμα στο οποίο εκπέμπουν συγκεκριμένα αντικείμενα προς παρατήρηση. Οι πιο γνωστοί τύποι φίλτρων φωτορύπανσης είναι οι εξής:

Ultra High Contrast (UHC): Είναι γενικής χρήσης deep sky με ιδιαίτερα καλή απόδοση στα νεφελώματα εκπομπής και έχουν το πιο ευρύ φάσμα από τα υπόλοιπα.

Φίλτρο OIII: Αφήνουν να περάσει μόνο το φάσμα που αντιστοιχεί στο Οξυγόνο-3. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για πλανητικά νεφελώματα ή αμυδρά νεφελώματα όπως το Πέπλο.

Φίλτρο Υδρογόνου-β: Φίλτρο ειδικής χρήσης για συγκεκριμένα νεφελώματα (όπως California, Κεφαλής Ίππου κ.ά.) τα οποία είναι σχεδόν αόρατα χωρίς αυτό.

• Χρωματιστά φίλτρα

Τα χρωματιστά φίλτρα χρησιμοποιούνται από παλιά για την ανάδειξη λεπτομερειών σε πλανήτες και Σελήνη καθώς μπορούν να αυξήσουν το κοντράστ του ειδώλου. Για κάθε αντικείμενο, ακόμα και για διαφορετικούς στόχους του ίδιου αντικειμένου, υπάρχει και κάποιο χρωματιστό φίλτρο που αποδίδει καλύτερα από τα άλλα. Τα χρωματιστά φίλτρα έχουν έναν κωδικό χρώματος που είναι κοινός για όλους τους κατασκευαστές. Σε μικρά τηλεσκόπια χρησιμοποιούνται κυρίως ανοιχτόχρωμα φίλτρα ενώ σε μεγαλύτερα τηλεσκόπια χρησιμοποιούνται πιο σκουρόχρωμα φίλτρα.

• Ηλιακά φίλτρα

Τα ηλιακά φίλτρα επιτρέπουν την παρατήρηση του ηλίου κάτι που δε θα ήταν δυνατό χωρίς αυτά καθώς η απευθείας παρατήρηση του ήλιου χωρίς φίλτρα είναι αφενός αδύνατη αφετέρου εξαιρετικά επικίνδυνη για την υγεία των οφθαλμών. Τα ηλιακά φίλτρα μπορεί να είναι είτε ουδέτερης πυκνότητας, δηλαδή απλά αποκόπτουν το μεγάλυτερο τμήμα της φωτεινής ενέργειας σε όλο το φάσμα, είτε στενής ζώνης που αφήνουν ένα συγκεκριμένο τμήμα του φάσματος να περάσει. Τα πιο γνωστά τέτοια φίλτρα είναι τα φίλτρα Υδρογόνου Α (H-a) τα οποία επιτρέπουν την παρατήρηση της χρωμόσφαιρας αποκόπτωντας τη λαμπρή φωτόσφαιρα. Τα ηλιακά φίλτρα είναι συνήθως είτε γυάλινα, κυρίως παλιότερα, είτε από μαλακό συνθετικό υλικό.

• Φίλτρα ουδέτερης πυκνότητας

Τα φίλτρα ουδέτερης πυκνότητας αποκόπτουν μέρος της φωτεινής ενέργειας ομοιόμορφα από όλο το φάσμα και συνεπώς δε μεταβάλλουν το χρώμα ή άλλα χαρακτηριστικά του ειδώλου πλην της φωτεινότητας. Χρησιμοποιούνται κυρίως για την παρατήρηση λαμπρών αντικειμένων όπως η Σελήνη και οι λαμπροί πλανήτες.

• Διάφορα Φίλτρα

Διάφορα άλλα φίλτρα κυκλοφορούν στο εμπόριο που μπορούν να βελτιώσουν την παρατήρηση συγκεκριμένων αντικειμένων. Παράδειγμα είναι τα φίλτρα κομητών που απομονώνουν το φάσμα όπου εκπέμπει η ουρά του κομήτη.

Πίνακας προτεινόμενων φίλτρων ανά αντικείμενο

Αντικείμενο	Σκοπός	Προτεινόμενα Φίλτρα
Ήλιος	Ηλιακές Κηλίδες	Απλό ηλιακό φίλτρο, Φίλτρο H-a
Ήλιος	Χρωμόσφαιρα	Φίλτρο H-a
Σελήνη	Μείωση θάμβωσης	Ουδέτερης Πυκνότητας
Σελήνη	Λεπομέρειες, κοντράστ	Ανοιχτό Πράσινο, Κίτρινο
Ερμής	Λεπομέρειες, κοντράστ	Κόκκινο
Αφροδίτη	Λεπομέρειες, κοντράστ	Κόκκινο
Αφροδίτη	Νεφώσεις	Μπλε, μωβ, πράσινο
Άρης	Γενικά	Κίτρινο, πράσινο, κόκκινο
Δίας	Γενικά	Κίτρινο, κόκκινο, μπλε
Κρόνος	Γενικά	Κίτρινο, κόκκινο
Κρόνος	Χώρισμα Cassini	Κίτρινο, πράσινο
Κρόνος	Δακτύλιοι	Μωβ
Ουρανός	Γενικά	Κίτρινο
Ποσειδώνας	Γενικά	Κίτρινο
Διπλοί Αστέρες	Διαχωρισμός	Ουδέτερης Πυκνότητας
Νεφελώματα Διάχυσης	Παρατήρηση με φωτορύπανση	Οξυγόνο-3
Νεφελώματα Διάχυσης	Παρατήρηση από καλό ουρανό	UHC
Πλανητικά Νεφελώματα	Παρατήρηση	UHC, Οξυγόνο-3
Αμυδρά Νεφελώματα	Παρατήρηση	Οξυγόνο-3
Γαλαξίες	Παρατήρηση	Κανένα