Δίας

ΔΙΑΣ

Γενικά:

Ο Δίας είναι ο μεγαλύτερος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος με μάζα περίπου 320 φορές μεγαλύτερη από τη Γη και σώμα της ίδιας χημικής σύνθεσης με τον Ήλιο. Η τεράστια μάζα του, καθώς και τα φυσικά φαινόμενα που δημιουργούνται στο εσωτερικό και στην ατμόσφαιρά του, μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο πλανήτης αυτός μοιάζει να συμπεριφέρεται σαν ένα αστέρι που λόγω της μικρής του μάζας, σε σχέση με την απαιτούμενη που είναι κάπου 70 φορές μεγαλύτερη, δεν κατάφερε ποτέ να φθάσει στο σημείο που φτάνουν τα κανονικά άστρα στη διάρκεια της ζωής του (Κύρια Ακολουθία) και τώρα πεθαίνει όπως προβλέπει η αστρική εξέλιξη.

Ο μεγαλοπρεπής Δίας παρουσιάζει ένα σύστημα πολυσύνθετο, όπως των μαγευτικών δορυφόρων, του δακτυλίου και των εκτεταμένων ισχυρών ραδιενεργών ζωνών. Αποτελεί ένα ολόκληρο σύμπαν από μόνος του με τα διακριτικά και μοναδικά ουράνια σώματα που τον περιστοιχίζουν. Όπως η Αφροδίτη και ο Άρης, έτσι και ο Δίας έπαιξε έναν πολύ σημαντικό ιστορικό ρόλο στην ανάπτυξη της Αστρονομίας. Ιδιαίτερα μετά την ανακάλυψη των τεσσάρων μεγαλύτερων δορυφόρων από τον Γαλιλαίο, που στάθηκε η αιτία να εναντιωθεί στη θεωρία ότι η Γη είναι το κέντρο του σύμπαντος και όλα περιστρέφονται γύρω από αυτήν.

Μέχρι σήμερα έχουν προσπεράσει και μελετήσει τον Δία πέντε συνολικά διαστημόπλοια: τα Pioneer 10, 11, τα Voyager 1, 2 και το Galileo. Τα Pioneer τράβηξαν τις πρώτες φωτογραφίες, οι οποίες όμως, ποιοτικά δεν ήταν τόσο καλές όπως αυτές των Voyager που είχαν πιο προηγμένο εξοπλισμό. Ύστερα ακολούθησε η αποστολή του Galileo, η οποία βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη και έχει στεφτεί με μεγάλη επιτυχία στη μελέτη του γίγαντα των πλανητών και του περιβάλλοντός του.

Πολύ διαφορετικός από τους κοντινότερους στη Γη πλανήτες, ο Δίας είναι στην ουσία μία τεράστια σφαίρα σκόνης υδρογόνου και ηλίου, ενώ περιέχει και μεγάλες ποσότητες αμμωνίας, μεθανίου και άλλα αέρια πλούσια σε υδρογόνο, δηλαδή από τα συστατικά που περιείχε πιθανόν και η πρώιμη ατμόσφαιρα της Γης. Οι πιο πρόσφατες μελέτες έχουν αποδείξει ότι ο Δίας εκπέμπει περισσότερη ενέργεια από αυτή που δέχεται από τον Ήλιο. Αυτό οφείλεται στο ότι ακτινοβολεί στο διάστημα τη θερμότητα που έχει παραχθεί από τότε που σχηματίστηκε και στο ότι συστέλλεται. Σε σχέση με τη Γη, βρίσκεται ακόμη σε καθυστερημένο στάδιο εξέλιξης, που ο πλανήτης μας έχει ξεπεράσει εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Δεδομένου ότι η θερμοκρασία μειώνεται με το ύψος, η έντονη εσωτερική θερμοκρασία του Δία μετατρέπεται στα υψηλά στρώματα σε παγερό αέρα που φθάνει σε θερμοκρασία τους -150οC.

Οι διαταραχές της ατμόσφαιρας του δημιουργούν ανοιχτές και σκούρες ραβδώσεις που αποτελούν και το χαρακτηριστικό της εμφάνισής του. Η περίφημη κόκκινη κηλίδα του, ιδιαίτερα, δεν είναι παρά μία φοβερή καταιγίδα, με πλάτος τρεις φορές το πλάτος της Γης και πιστεύεται ότι δημιουργήθηκε πριν από 300 χρόνια. Πολλές καταιγίδες σαρώνουν την επιφάνεια του Δία για εβδομάδες ολόκληρες και προκαλούνται από την ηλιακή θερμότητα, καθώς αέρια εκτινάσσονται από το εσωτερικό του και παγιδεύονται στις ζώνες ισχυρών ανέμων αντίθετων διευθύνσεων.

Ο Δίας διαθέτει 63 γνωστούς συνολικά δορυφόρους, με πιο δημοφιλή την Ευρώπη και την Ιώ. Εδώ και καιρό υπάρχουν ισχυρές υπόνοιες ότι στην Ευρώπη, στον μικρότερο από τους τέσσερις δορυφόρους του Δία που ανακάλυψε ο Γαλιλαίος, υπάρχει ένας ωκεανός κάτω από το λεπτό επιφανειακό φλοιό. Αυτός φαίνεται στις διάφορες φωτογραφίες που στέλνει κατά καιρούς η ρομποτική διαστημοσυσκευή Galileo. Μάλιστα, μετά από μελέτη χιλιάδων φωτογραφιών πολλοί ερευνητές εκτιμούν ότι ο επιφανειακός φλοιός της Ευρώπης δεν ξεπερνάει τα 5 χιλιόμετρα σε πάχος, ενώ ο ωκεανός που -πιθανά- βρίσκεται από κάτω, μπορεί να φτάνει σε βάθος 50 χιλιομέτρων.

Αν πάτε στον Δία:

Εξαιτίας της δηλητηριώδης σύνθεσης της ατμόσφαιρας του Δία σε υδρογόνο, ήλιο, μεθάνιο και αμμωνίας, δεν θα ήταν δυνατόν να αναπνεύσετε αν βρισκόσασταν στον γίγαντα των πλανητών. Παρόλα αυτά, ακόμα και αν προσπαθούσατε να πάτε εκεί με κάποιο είδος στολής, θα αντιμετωπίζατε δυσκολία στο περπάτημα, λόγο της μεγάλης μάζας του πλανήτη και της ισχυρότατης βαρυτικής έλξης.

Καθώς θα πέφτατε με αλεξίπτωτο διαμέσου της ατμόσφαιρας, η πίεση και η υψηλή θερμοκρασία θα προκαλούσε την σύνθλιψη και το λιώσιμο του σώματός σας ή οποιουδήποτε διαστημικού σκάφους, το οποίο θα οδηγούσατε. Για παράδειγμα, το όχημα εισόδου που απελευθέρωσε η διαστημοσυσκευή Galileo επέζησε μονάχα μία ώρα στην προσπάθειά της να διεισδύσει με αλεξίπτωτο εντός της πυκνής και θυελλώδης ατμόσφαιρας.

Οι πραγματικά εχθρικές συνθήκες που επικρατούν στον Δία δεν αφήνουν κανένα περιθώριο επίσκεψης του ανθρώπου. Και αυτό είναι κρίμα διότι υπάρχει η πιθανότητα ύπαρξης κάποιας μορφής ζωής -εντελώς διαφορετικής από τη Γη- στα έγκατα της ατμόσφαιρας του αεριώδη πλανήτη.

Ερωτήματα:

Το όχημα εισόδου που απελευθέρωσε η διαστημοσυσκευή Galileo μας πρόσφερε τα πρώτα αληθινά επιστημονικά δεδομένα για την χημεία ενός αεριώδη πλανήτη. Τα αρχικά δεδομένα που συλλέξαμε μας φέρνουν αντιμέτωπους με ένα ακόμα μυστήριο, γιατί υπάρχει τόσο λίγο νερό στην ατμόσφαιρα του Διός; Υπάρχουν αναφορές ότι έτυχε να εισέλθει εντός μιας ασυνήθιστα άνυδρης περιοχής, κάτι που πρέπει ακόμα να διαλευκανθεί.

Σε πόσο μεγάλο βάθος εκτείνονται οι πολύχρωμες ζώνες που βλέπουμε μέσα από τα τηλεσκόπιά μας;

Πως είναι δυνατόν να αντέχει τόσο πολύ η “Μεγάλη Ερυθρή Κηλίδα”; Υπάρχουν βέβαια αρκετά θεωρητικά μοντέλα ικανά να το εξηγήσουν, απαιτούνται όμως κι άλλα δεδομένα για να αποφασιστεί πιο είναι το ορθότερο.

Πως μπορούμε να συλλέξουμε περισσότερα άμεσα δεδομένα από το εσωτερικό του Δία; Μεταλλικό υδρογόνο σε υγρή μορφή έχει κατασκευαστεί τεχνητός στο Εθνικό Εργαστήριο Lawrence Livermore, πολλές όμως ιδιότητές του παραμένουν άγνωστες.

Γιατί οι δακτύλιοι του Δία είναι τόσο σκοτεινοί σε αντίθεση με τους λαμπρούς δακτυλίους του Κρόνου;