Advertising:
Προσοφθάλμιος Φακός
Ο προσοφθάλμιος φακός είναι ένας φακός που τοποθετείται στην "έξοδο" του τηλεσκοπίου, στο σημείο εστίασης. Τοποθετείται πάνω στον εστιαστή ο οποίος μας βοηθά να μετακινήσουμε τον προσοφθάλμιο (ή τα οπτικά) ώστε να πετύχουμε εστίαση. Η ποιότητά του είναι εξαιρετικής σημασίας και είναι το δεύτερο πιο σημαντικό στοιχείο (μετά τον κύριο φακό) που καθορίζει πόσο καλά αποδίδει οπτικά το τηλεσκόπιό μας.
Προσοφθάλμιοι και μεγέθυνση
Ο προσοφθάλμιος συνδέεται άμεσα με την μεγέθυνση μιας και τα χαρακτηριστικά του, σε συνδυασμό με αυτά του τηλεσκοπίου, καθορίζουν ποια μεγέθυνση αποδίδει το τηλεσκόπιό μας. Η μεγέθυνση δεν χαρακτηρίζει ένα τηλεσκόπιο όπως το άνοιγμα. Η μεγέθυνση δεν είναι σταθερή αλλά μεταβάλλεται όταν αλλάζει ο προσοφθάλμιος φακός. Για να υπολογίσει κανείς πόση μεγέθυνση θα δώσει σε ένα τηλεσκόπιο ένας προσοφθάλμιος πρέπει να διαιρέσει την εστιακή απόσταση του τηλεσκοπίου με την εστιακή απόσταση του προσοφθάλμιου. Π.χ. ένας προσοφθάλμιος 25 χιλιοστών σε ένα τηλεσκόπιο εστιακής απόστασης 2000 χιλιοστών θα δώσει 2000/25=80 φορές μεγέθυνση (ή όπως συμβολίζεται συνήθως 80x).
Η μεγαλύτερη μεγέθυνση έχει δύο τιμήματα. Τη μείωση της φωτεινότητας και του οπτικού πεδίου. Ετσι, όσο πιο μεγάλη μεγέθυνση χρησιμοποιούμε τόσο πιο στενό οπτικό πεδίο θα έχουμε (δηλαδή θα βλέπουμε μικρότερο κομάτι από το αντικείμενο που παρατηρούμε) και τόσο λιγότερο φωτεινή θα είναι η εικόνα που θα βλέπουμε. Aπό μια μεγέθυνση και πάνω η εικόνα δεν θα είναι καθαρή και δεν θα μπορείτε να διακρίνετε καθαρά είδωλα. Ο εμπειρικός κανόνας λέει ότι η μέγιστη μεγέθυνση ενός τηλεσκοπίου ώστε να έχει ακόμα καθαρή εικόνα είναι το διπλάσιο του ανοίγματός του σε χιλιοστά. (Π.χ. ένα τηλεσκόπιο 11,4 εκατοστών θα έχει μέγιστη αξιοποιήσιμη μεγέθυνση 228x). Ωστόσο ακόμα και αυτός ο κανόνας ισχύει για τις νύχτες με καλό seeing. Εξαιρέσεις του κανόνα υπάρχουν και αφορούν αντικείμενα όπως οι διπλοί αστέρες όπου οι απαιτούμενες μεγεθύνσεις μπορούν να φτάσουν πολύ υψηλά μεγέθη.
Προσοφθάλμιοι και οπτικό πεδίο
Οι προσοφθάλμιοι συνδέονται άμεσα με το πραγματικό οπτικό πεδίο που μπορεί να δείξει το τηλεσκόπιο. Το πραγματικό πεδίο εξαρτάται από το φαινόμενο πεδίο του προσοφθάλμιου και τη μεγέθυνση που αποδίδει. Ο προσεγγιστικός τύπος του πραγματικού πεδίου είναι:
πραγματικό πεδίο = φαινόμενο πεδίο/μεγέθυνση.
Αν και ο τύπος αυτός έχει κάποιες αδυναμίες, ισχύει αρκετά καλά προσεγγιστικά.
Τεχνικά Χαρακτηριστικά Προσοφθαλμίων
Διάμετρος μεταλλικού "βαρελιού"
Κάθε προσοφθάλμιος έχει στο κάτω μέρος ένα μεταλλικό κυλινδρικό τμήμα (ονομαζόμενο "βαρέλι") το οποίο και εισέρχεται στον εστιαστή. Υπάρχουν τρείς τυποποιημένες διάμετροι του μεταλικού βαρελιού, αυτές είναι οι 0,965 ίντσες, οι 1,25 ίντσες και οι 2 ίντσες. Ως στάνταρντ θεωρούνται οι 1,25 ίντσες για προσοφθάλμιους εστιακής απόστασης έως και 32mm. Μερικά φθηνά τηλεσκόπια παίρνουν προσοφθάλμιους 0,965 ιντσών ενώ κάποια ακριβά μοντέλα προσοφθαλμίων εστιακής απόστασης άνω των 32mm έχουν διάμετρο 2 ίντσες.
Εστιακή απόσταση
Φαινόμενο πεδίο
Field Stop
Τύποι προσοφθάλμιων
Τα εξής σχέδια προσοφθάλμιων φακών είναι σε κοινή χρήση από διάφορες εταιρείες:
Οι εξής τύποι προσοφθαλμίων είναι ειδικές υλοποιήσεις από εταιρείες:
Οι εξής τύποι προσοφθαλμίων δε χρησιμοποιούνται πια εκτός από σπάνιες περιπτώσεις:
Φίλτρα
Συνήθως, το μεταλλικό βαρέλι των προσοφθάλμιων δέχεται βιδωτά φίλτρα. Αυτό μπορείτε να το καταλάβετε από την ύπαρξη των γραμμών στο εσωτερικό του βαρελιού. Τα φίλτρα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι πολλά όπως σεληνιακά φίλτρα, χρωματιστά φίλτρα για καλύτερες εικόνες των πλανητών ή και ειδικά φίλτρα για την παρατήρηση νεφελωμάτων.
Χρήσιμοι Μαθηματικοί Τύποι Προσοφθαλμίων
Μεγέθυνση = Εστιακή Απόσταση Τηλεσκοπίου/Εστιακή Απόσταση Προσοφθαλμίου
Προσεγγιστικό Πραγματικό Πεδίο = Φαινόμενο Πεδίο/Μεγέθυνση
Ακριβές Πραγματικό Πεδίο = 57,3 x Field Stop / Εστιακή Απόσταση Τηλεσκοπίου
Εμπειρική Μέγιστη Αξιοποιήσιμη Μεγέθυνση = 2x(Ανοιγμα τηλεσκοπίου σε mm)
Επιλογή προσοφθαλμίων και μεγεθύνσεων
Αλλάζουμε προσοφθάλμιο όταν θέλουμε να αλλάξουμε μεγέθυνση. Μεγέθυνση αλλάζουμε ανάλογα με το είδος του αντικειμένου που παρατηρούμε και τις εκάστοτε συνθήκες. Για παράδειγμα, για να δούμε ένα ανοιχτό σμήνος που απλώνεται σε μεγάλη έκταση θα χρησιμοποιήσουμε μικρότερη μεγέθυνση από αυτή που θα χρησιμοποιούσαμε για να δούμε τους δακτυλίους του Κρόνου. Επίσης, μια νύχτα με καθαρή ατμόσφαιρα "σηκώνει" μεγαλύτερες μεγεθύνσεις από μία νύχτα με λιγότερο καλή ορατότητα. Ετσι, για κάθε τηλεσκόπιο χρειάζονται τουλάχιστον 3 προσοφθάλμιοι για να καλύπτουν όλες τις ανάγκες.
Προστασία των προσοφθάλμιων
Ποτέ δεν αφήνουμε τους προσοφθάλμιους χωρίς τα προστατευτικά τους καπάκια (και από τις δύο πλευρές) και ποτέ δεν αγγίζουμε τους φακούς με τα δάχτυλά μας. Ο καθαρισμός τους δεν είναι πάντα εύκολος ενώ πολλές φορές κατά τον καθαρισμό μπορούν να αφαιρεθούν οι ειδικές τους επικαλύψεις. Επίσης, προσέχουμε να μην έρχονται σε επαφή τα βλέφαρά μας με τον φακό, μιας και η λιπαρότητά τους μπορεί να δημιουργήσει στίγματα.
